Normlar Hiyerarşisi Nedir ? Hukuk Düzeni Piramidi Nasıl Şekillenmiştir ?

Güncelleme Tarihi: 10/8/2024 2:06:58 AM

Normlar Hiyerarşisi Nedir ? Hukuk Düzeni Piramidi Nasıl Şekillenmiştir ?

Bir hukuk düzeninde mevcut olan, anayasa, kanun, tüzük, yönetmelik gibi normlar, dağınık hâlde ve rastgele değil, alt-alta, üst-üste bulunur. Bu normların arasında altlık-üstlük ilişkisi vardır.

Buna “normlar hiyerarşisi” veya “hukuk düzeni piramidi” denir. Bu hiyerarşide alt basamakta yer alan norm geçerliliğini üst basamakta yer alan normdan alır ve dolayısıyla ona uygun olmak zorundadır.

Örneğin; kanun Anayasaya, yönetmelik kanuna aykırı olamaz.

1. Anayasa :

Anayasa, bir devletin kuruluşunu, örgütlenişini, temel organlarının işleyişini, devlet iktidarının el değiştirmesini düzenleyen ve kişilerin hak ve özgürlüklerini güvence altına alan kuralların tümüdür. Diğer tüm normalar Anayasa'dan sonra geldiğinden ona uygun olmak zorundadır.

2. Uluslararası Antlaşmalar :

Anayasa’nın 90.Maddesi gereği; Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla yapılacak andlaşmaların onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır. Usulüne göre yürürlüğe konulmuş Milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz. Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma hükümleri esas alınır.

3. Kanun :

Yasama organı tarafından çıkarılan, yazılı, genel, sürekli ve soyut hukuk kurallarıdır. Kanun teklif etmeye Bakanlar Kurulu ve TBMM üyeleri yetkilidir. TBMM üyelerince hazırlanan kanun projelerine kanun teklifi, Bakanlar Kurulu’nun hazırlayıp sundukları kanun projelerine kanun tasarısı adı verilir.

4. OHCK (Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi) :

Sadece Anayasa’nın 119.Maddesi’nin 6. ve 7. fıkralarında düzenlenmiş olan, olağanüstü hallerde çıkarılacak Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri’ne “kanun hükmünde” olma kuvveti tanınmıştır.

* Yeni sistemde olağan Kanun Hükmünde Kararnameler ile Tüzük’lerin varlığına son verilmiştir.

5. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi :

Anayasa’nın 104.Maddesi gereği; Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemez. Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde, kanun hükümleri uygulanır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin aynı konuda kanun çıkarması durumunda, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir.

6. Yönetmelik :

Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerince, kanun ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak için çıkarılır. Tüzüklerden farklı olarak yönetmelikler için belli bir şekil şartı getirilmemiştir.

7. Yönerge :

1. Herhangi bir konuda tutulacak yol için üst makamlardan alt makamlara belli bir esasa dayanarak verilen buyruk, talimat, direktif.

2. Bu buyrukların yazılı olduğu belge.

3. Yönetmeliklerde değinilmeyen konulara açıklık getirmek için düzenlenen resmî belge.

8. Tebliğ :

1. Bildirme

2. Haber verme

3. Bildiri

9. Genelge :

Yasa ve yönetmeliklerin uygulanmasında yol göstermek, herhangi bir konuda aydınlatmak, dikkat çekmek üzere ilgililere gönderilen yazı, tamim, sirküler:

10. Talimat :

1. Yönerge.

2. Görevin gerektirdiği türlü hizmetlerin başarıyla yürütülmesi için kumandan, başkan veya daire başkanları tarafından verilen, o hizmetle ilgili sorumluluk, düzen ve ilkeleri içine alan buyruklar.